काठमाडौं, ११ मंसिर। मङ्सिर ४ गते भएको संघीय र प्रदेशसभाको निर्वाचनमा प्रमुख दलका प्रमुखहरूले मन पराउने नेताहरूलाई जनताले ठूलो मात्रामा अस्वीकार गरेका छन्।
नेकपा एमाले र नेकपा (माओवादी केन्द्र)का दुवै महासचिव क्रमशः शंकर पोखरेल र देव गुरुङ चुनावमा पराजित भएका छन् । पोखरेल र गुरुङ दुवैलाई आ–आफ्नो पार्टीका अध्यक्षले चयन गरेका हुन्। नेपाली कांग्रेसका सभापति शेरबहादुर देउवा निकट गृहमन्त्री बालकृष्ण खाँण रुपन्देहीमा राष्ट्रिय प्रजातन्त्र पार्टीका दीपक बोहरासँग पराजित भएका छन्।
देउवा निकट अर्का नेता सरकारका प्रवक्ता समेत रहेका सञ्चारमन्त्री ज्ञानेन्द्रबहादुर कार्कीले प्रतिद्वन्द्वी दलले धाँधली गरेको आरोप लगाउँदै आफ्नो निर्वाचन क्षेत्रका प्रमुख निर्वाचन अधिकृतलाई मतगणना रोक्न शनिबार निवेदन दिएका छन्। मतगणना रोकिनुअघि सुनसरी–४ मा कार्की करिब १०० मतले अगाडि थिए।
तर, नेपाली काँग्रेसका दुवै महासचिव विश्वप्रकाश शर्मा र गगन थापा विजयी भएका छन्।
उम्मेदवारको जित निर्धारण गर्ने धेरै कारकहरू भए पनि निर्वाचनको नतिजाले प्रजातान्त्रिक अभ्यास पालना गर्ने दलहरू चुनावमा राम्रो हुने देखाएको पर्यवेक्षकहरू बताउँछन्।
डम्बर खतिवडा, राजनीतिक विश्लेषक भन्छन ‘शीर्ष नेताहरुसँग घनिष्ट सम्बन्धका कारण धेरै दोस्रो चरणका नेताहरुले टिकट पाउन सफल भए पनि आफ्नै निर्वाचन क्षेत्रको अवस्था विश्लेषण गर्न नसकेर चुनाव हारे। गोकुल बाँस्कोटाको जित नेपालको लोकतन्त्रको खिल्ली उडाएको ठान्छु। सेक्युरिटी प्रिन्टिङ प्रेस खरिदमा ‘कमिशन’ मागेको आरोपमा बाँस्कोटाले सूचना तथा सञ्चार मन्त्री पदबाट राजीनामा दिनुपरेको थियो।
एमाले अध्यक्ष केपी शर्मा ओलीको हातबाट प्रमुख पदमा ईश्वर पोखरेललाई सर्वसम्मतिले महासचिवमा निर्वाचित गरिएको थियो भने माओवादीका अध्यक्ष पुष्पकमल दाहालले गुरुङलाई उक्त पदका लागि सिफारिस गरेपछि प्रमुख नेताहरु असन्तुष्ट भएका थिए।
नेकपा एमालेका बरिष्ठ उपाध्यक्ष ईश्वर पोखरेल, उपमहासचिव प्रदीप ज्ञवाली, तत्कालीन प्रमुख सचेतक विशाल भट्टराई, शान्ता चौधरी, राजन भट्टराई, शेरधन राई, महेश बस्नेतलगायत निकटका नेताहरु चुनावमा पराजित भएका छन्।
गुल्मी–१ मा भएको निर्वाचनमा ओलीका निकटवर्ती उपमहासचिव ज्ञवाली नेपाली कांग्रेसका नेता चन्द्र भण्डारीसँग पराजित भएका थिए।
महासचिव पोखरेल माओवादी केन्द्रकी स्थायी समिति सदस्य रेखा शर्मासँग पराजित भएका छन् भने गण्डकी प्रदेशका मुख्यमन्त्री रहेका एमालेका उपमहासचिव पृथ्वीसुब्बा गुरुङसँग देव गुरुङ पराजित भएका छन्। पोखरेल र गुरुङले आ–आफ्ना पार्टी प्रमुखलाई प्रभावित पार्न सफल भए पनि जनताको विश्वास जित्न सकेनन्।
एमालेका पूर्व प्रमुख सचेतक विशाल भट्टराई माओवादी केन्द्रका रामकुमार राईसँग पराजित भएका छन् भने पूर्व सचेतक शान्ता चौधरी पनि नेकपा (एकीकृत समाजवादी)का मेटमणि चौधरीसँग पराजित भएका छन्। झापा–१ मा एमाले नेता अग्नि खरेल विश्वप्रकाश शर्मासँग पराजित भएका छन्। खरेललाई समानुपातिक प्रतिनिधित्व प्रणालीमा दुई पटक सांसद बन्ने मौका दिएपछि ओलीले उनलाई सूचना तथा सञ्चार मन्त्री बनाएका थिए। ओलीको दोस्रो कार्यकालमा खरेल महान्यायाधिवक्ता बनेका थिए।
संसद विघटनलगायतका राजनीतिक चालचलनको आलोचना गरेको दाबीलाई अस्वीकार गर्दै संघीय र प्रादेशिक निर्वाचनका क्रममा अध्यक्ष ओलीले आफू निकटका नेताहरूलाई पार्टीको उम्मेदवार बनाएका थिए। ओलीले पार्टीको टिकट नदिएपछि सत्तारुढ गठबन्धनको समर्थनमा पार्टीका स्थायी समिति सदस्य घनश्याम भुसालले स्वतन्त्र उम्मेदवार बन्ने निर्णय गरेका थिए। तर नेता भीम रावलले अध्यक्षले टिकट नदिए पनि पार्टीमै रहने निर्णय गरे।
भक्तपुर–२ मा अध्यक्ष ओलीका विश्वासपात्र नेता महेश बस्नेत नेपाली काँग्रेसका दुर्लव थापासँग पराजित भएका छन्। त्यसैगरी पार्टीभित्रको विवादमा सँधै पार्टी अध्यक्ष ओलीलाई साथ दिने प्रदेश १ का पूर्वमुख्यमन्त्री शेरधन राई माओवादी केन्द्रका पोलिटब्युरो सदस्य सुदन किरातीसँग पराजित भएका छन्।
कञ्चनपुर–३ मा कांग्रेस नेता रमेश लेखकसँग ओली निकट मानिने एमाले नेतृ निरुदेवी पाल पराजित भएकी छन्।
नेकपा (माओवादी केन्द्र)का अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ निकटका नेताहरु विभिन्न निर्वाचन क्षेत्रबाट पराजित भएका छन्।
ललितपुर–३ मा महासचिव गुरुङका अलावा पार्टीका उपमहासचिव पम्फा भुसाल र वर्तमान ऊर्जामन्त्री पनि तेस्रो भए। काठमाडौं–२ मा पूर्वसभामुख ओनसरी घर्ती सोविता गौतमसँग पराजित भएकी छन्।
माओवादी केन्द्रको चुनावी चिन्ह प्रयोग गरी चुनाव लडेकी नेपाल समाजवादी पार्टीका अध्यक्ष बाबुराम भट्टराईकी छोरी मानुषी यामी भट्टराई पनि गठबन्धनको समर्थनमा काठमाडौं–७ मा पराजित भएकी छन्। धनुषा–१ मा पार्टीका अर्का उपमहासचिव मातृका यादव जनता समाजवादी पार्टीका दिपक कार्की संग पराजित भएका छन्।
कञ्चनपुर–१ मा माओवादी केन्द्रकी नेतृ दाहालकी बुहारी बिना मगर एमालेका तारा लामा तामाङसँग पराजित भएकी छन्।
यसैबीच, इलाम–१ मा पूर्वप्रधानमन्त्री तथा नेकपा (एकीकृत समाजवादी)का वरिष्ठ नेता झलनाथ खनाल एमालेका महेश बस्नेतको पछि छन्।
गुल्मी–२ मा नेकपा (एकीकृत समाजवादी)की सचिव रामकुमारी झाक्री एमाले सचिव विष्टसँग पराजित भएकी छन्। पार्टी प्रवक्ता जगन्नाथ खतिवडा र सोही पार्टीका पूर्वमन्त्री बिरोध खतिवडा पनि पराजित भएका छन्। वर्तमान मन्त्री जीवनराम श्रेष्ठ काठमाडौं–८ बाट चुनाव हारे।
राजनीतिक विश्लेषक झलक सुवेदीका अनुसार पार्टी नेतृत्वसँग नजिक भएका वा मन पराउने नेताहरूको ठूलो समस्या भनेको उनीहरू सामान्यतया जनताबाट टाढा रहनु हो।
दशकौंदेखि वामपन्थी राजनीतिलाई पछ्याउँदै आएका सुवेदीले भने, ‘सार्वजनिक चुनावमा पराजयमा सत्ताविरोधी तत्वले महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्छ। “पार्टी नेतृत्वसँग नजिक रहेका धेरै नेताहरू, जसमध्ये अधिकांश एमाले र कांग्रेस र माओवादी केन्द्रका पनि चुनावमा पराजित भएका छन्।”
सामान्यीकरण विरुद्ध सचेत रहँदै राजनीतिक पर्यवेक्षकहरूले यस्ता कैयौं नेतालाई अस्वीकार गरेर मतदाताले कडा सन्देश दिएको बताउँछन्।
‘सामान्यीकरण गर्नु सहि नहोला, तर पार्टी नेतृत्वसँग नजिक देखिने धेरै नेता जनताबाट पराजित भएका छन्,’ माओवादी केन्द्र निकट मानिने नागरिक समाजका नेता श्याम श्रेष्ठले भने।
आ-आफ्नो पार्टी नेतृत्वको नजिक रहेका विजयी नेताहरूको संख्या खासै ठूलो छैन।
सप्तरी–२ मा जनता समाजवादी पार्टीका अध्यक्ष उपेन्द्र यादव स्वयम् जनमत पार्टीका अध्यक्ष सिके राउतसँग भारी मतले पराजित भएका छन्।
राष्ट्रिय जनमोर्चाका दुई उम्मेदवारमध्ये पार्टीका शीर्ष नेता मोहनविक्रम सिंहकी धर्मपत्नी समेत रहेका दुर्गा पौडेल एमालेका सूर्य थापासँग पराजित भएका छन्। पौडेल सोही क्षेत्रबाट २०७४ मा निर्वाचित भएका थिए भने थापा पहिलोपटक प्रतिनिधिसभाको निर्वाचनमा उम्मेदवार थिए।
नेपाली कांग्रेसमा पूर्वउपसभामुख पुष्पा भुसाल र प्रधानमन्त्री कार्यालयका राज्यमन्त्री उमेश श्रेष्ठलगायत पार्टी नेतृत्वसँग नजिक रहेका केही नेता पराजित भएका छन्। निवर्तमान उपसभामुख एवम् प्रमुख सचेतक चित्रलेखा यादव र सुजाता कोइराला पनि पराजित भएका छन्।
आइतवार साँझसम्म सुनसरी–३ मा दलका नेता विजयकुमार गच्छदार एमालेकी भगवती चौधरीको पछी छन्।
