काठमाडौं, २ पुष। निर्वाचन आयोगले गएको निर्वाचनको नतिजा राष्ट्रपतिसमक्ष पेस गरेपछि करोडौं प्रश्नहरू उठेका छन्ः अर्को सरकार कसले बनाउने, कहिले बन्ने, प्रधानमन्त्री को बन्छ?
मंसिर ४ को चुनावले त्रिशंकु संसद र प्रदेश सभाहरू उत्पादन गरेपछि, प्रतिनिधि सभाको कुनै पनि सदस्यले संसदीय दलको नेता आवश्यक नपर्ने गरी, आफूसँग तल्लो सदनका २३८ सदस्यहरूको समर्थन रहेको प्रमाण प्रस्तुत गर्दै सरकार गठनको दाबी गर्न सक्छ।
नेपाली कांग्रेसका सभापति प्रधानमन्त्री शेरबहादुर देउवा आगामी गठबन्धन सरकारको नेतृत्व गर्ने प्रबल दावेदार हुन्। तर, संसदीय दलको नेता चयन गरेर मात्रै अर्को सरकार गठनको प्रक्रिया थाल्ने उनको चाहना छ। राष्ट्रपति विद्यादेवी भण्डारीले दलहरूलाई सरकार गठनका लागि आग्रह गरेमा उहाँलाई जानकारी दिनुअघि दलहरूभित्रै प्रधानमन्त्रीका लागि सहमतिको उम्मेदवार तय गर्नुपर्नेछ।
नेपाली कांग्रेसका नेता विमलेन्द्र निधिले देउवालाई कांग्रेसबाट प्रधानमन्त्रीको उम्मेदवार बनाउने र नयाँ दल र स्वतन्त्र सांसदलाई सत्तारुढ गठबन्धनमा ल्याउने प्रयास गर्ने बताए।
राष्ट्रपतिले आगामी दुई–तीन दिनभित्र सरकार गठन गर्न दलहरूलाई आग्रह गरेमा संसदीय दलका नेताहरूको निर्वाचन गराउन संसदमा प्रतिनिधित्व गर्ने दलहरूसँग समय नपुग्ने र राष्ट्रपतिलाई जानकारी दिनु अघि प्रधानमन्त्रीको पद निर्वाचनका लागि आ-आफ्नो सहमतिका उम्मेदवारहरू टुंगो लगाउने निधिले बताए।
गठबन्धनका साझेदारहरूले राष्ट्रपति, उपराष्ट्रपति, सभामुख, उपसभामुख र मुख्यमन्त्रीको प्रमुख पद बाँडफाँड गर्ने विषयमा पनि अर्को प्रधानमन्त्री को हुने भन्नेबारे छलफल गर्ने भन्ने प्रश्नमा निधिले भने, ‘पार्टीहरूलाई ती विषयमा छलफल गर्न हतार छैन।
यसबाहेक, वर्तमान राष्ट्रपतिको कार्यकाल फाल्गुन १२ मा समाप्त हुनेछ।
निधिले संसदको नयाँ अधिवेशन आह्वान गर्न सरकारलाई ८–१० दिन लाग्न सक्ने बताए। छिट्टै नयाँ सरकार गठन नभएमा देउवा नेतृत्वको वर्तमान सरकारको सिफारिसमा राष्ट्रपतिले संसदको नयाँ अधिवेशन आह्वान गर्नेछन्।
नवनिर्वाचित सांसदले पद तथा गोपनियताको सपथ लिनुअघि नै राष्ट्रपतिले नयाँ प्रधानमन्त्री नियुक्त गर्न सक्नेछन्।२०७४ को निर्वाचनपछि एमाले अध्यक्ष केपी शर्मा ओलीले नेकपा–माओवादी केन्द्रको समर्थनमा सरकार बनाउने दाबी गरेका थिए र सभासद्को सपथ नलिई नै नयाँ प्रधानमन्त्री नियुक्त भएका थिए।
प्रतिनिधिसभामा ८९ सिटसहित काँग्रेस र ७८ सिटसहित एमालेले सरकार बनाउन सक्छ, तर उनीहरू मिल्ने सम्भावना नरहेकोले सरकार गठन गर्न चाहने कुनै पनि सांसदले दुईभन्दा बढी दलको समर्थन चाहिन्छ।
कांग्रेस नेतृत्वको वर्तमान पाँचदलीय गठबन्धनलाई सरकार बनाउन थप दुई सिट चाहिन्छ र संविधानसभामा ६ सिटसहितको जनमत पार्टी वर्तमान सत्तारुढ गठबन्धनमा सामेल हुनेमा सकारात्मक देखिएकाले पाँच दलीय गठबन्धनले सरकार बनाउने सम्भावना धेरै छ।
अहिलेको गठबन्धन कायम रहेमा कांग्रेस र नेकपा माओवादीले पालैपालो पाँच वर्षे कार्यकालमा सरकारको नेतृत्व गर्ने प्रष्ट देखिन्छ।
तर, प्रधानमन्त्री को बन्ने भन्ने प्रश्न दुई पार्टीबीच मात्र नभई काङ्ग्रेसभित्र पनि पेचिलो हुनेछ।
पार्टीमा बहुमत र नवनिर्वाचित सदस्यमध्ये देउवा प्रधानमन्त्री पदका प्रबल दावेदार भएपनि कांग्रेसका अन्य नेता शेखर कोइराला, गगनकुमार थापा र रामचन्द्र पौडेलले पनि आगामी प्रधानमन्त्री बन्ने इच्छा व्यक्त गरेका छन्।
राष्ट्रपति विद्यादेवी भण्डारीका मिडिया विज्ञ टीकाप्रसाद ढकालले नयाँ सरकार गठन प्रक्रियालाई सहजीकरण गर्ने कार्य राष्ट्रपतिको विशेषाधिकार भएको बताउँदै छिट्टै संविधानको धारा ७६ को उपधारा २ बमोजिम दलहरुलाई सरकार गठन गर्न आग्रह गर्ने बताए।
धाराले त्रिशंकु संसदको अवस्थामा गठबन्धन सरकार गठन गर्ने प्रावधानको विवरण दिन्छ।
राष्ट्रपतिले निर्वाचनको नतिजा पाएको ३५ दिनभित्र नयाँ सरकार गठन गर्नुपर्ने र नयाँ प्रधानमन्त्रीले आधिकारिक निर्वाचन परिणाम आएको ३० दिनभित्र विश्वासको मत लिनुपर्ने संविधानमा उल्लेख छ।
राष्ट्रपतिका राजनीतिक सल्लाहकार लालबाबु यादवले सरकार गठनका लागि दलहरुलाई आग्रह गर्नुअघि राष्ट्रपतिले प्रधानमन्त्रीसँग परामर्श गर्ने बताए। उनले सरकार गठन र प्रतिनिधिसभाको नयाँ अधिवेशन आह्वान गर्ने प्रक्रिया सँगसँगै वा छुट्टाछुट्टै हुनसक्ने बताए।
‘कार्यवाहक सरकार भए पनि नयाँ सरकार गठनका लागि दलहरूलाई आग्रह गर्नुअघि राष्ट्रपतिले यसबारे परामर्श लिनुहुन्छ,’ यादवले भने।
नेकपा माओवादी केन्द्रका नेता नारायणकाजी श्रेष्ठले संसदीय दलको नेता चयनका लागि आफ्नो पार्टीले ३–४ दिन पर्खने बताए । उनले भने, ‘कांग्रेसले संसदीय दलको नेता चयन गरेपछि मात्र सरकार गठनबारे छलफल गर्छु भनेर प्रधानमन्त्री देउवाले बताउँदै आएका छन्, तर आफ्नो पार्टीले अहिलेसम्म निर्णय गरेको छैन।
