काठमाडौं, १६ मंसिर। मंगसिर ४ मा भएको निर्वाचनको प्रतिनिधिसभा र समानुपातिक प्रतिनिधित्व दुवैको मतगणना लगभग सकिएपछि नेताहरूले नयाँ सरकार गठन र नयाँ प्रधानमन्त्रीको निर्णय गर्नका लागि बैठक र पर्दा पछाडि वार्तालाई तीब्र बनाएका छन्।
पदका लागि धेरै दावेदार छन्। वर्तमान प्रधानमन्त्री शेरबहादुर देउवा, नेकपा (माओवादी केन्द्र)का अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल, नेपाली कांग्रेसका महामन्त्री गगन थापा, कांग्रेस नेता रामचन्द्र पौडेललगायतले कार्यपालिकाको शीर्ष पदमा दाबी गरिसकेका छन्।
र, कुनै पनि दलले बहुमत नपाएपछि नयाँ सरकारको स्वरुप र नेतृत्वको बारेमा पनि स्पष्टता छैन।
कांग्रेसको एक वर्गले देउवालाई प्रधानमन्त्रीका लागि प्रस्ताव गरिसकेको छ। कांग्रेस उपसभापति पूर्णबहादुर खड्काले बिहीबार देउवाको विकल्प खोज्नुहुँदैन भनेका थिए।
‘हामी उनको नेतृत्वमा चुनावमा गयौं र सम्मानजनक नतिजा पायौं। त्यसैले देउवा संसदीय दलको नेताका लागि निर्विवाद उम्मेदवार हुन् भन्नेमा कसैले शंका नगर्नू’ उनले भने। नेपाली कांग्रेसको बडापत्र अनुसार प्रधानमन्त्री बन्न चाहने सांसदले पहिले संसदीय दलको नेता निर्वाचित हुनुपर्ने व्यवस्था छ।
देउवाका लेफ्टिनेन्ट खड्काले बिहीबार दाहाललाई भेटेर सरकार गठनबारे छलफल गरेका थिए। तर नयाँ सरकार गठबन्धनकै हुने भएकाले देउवालाई प्रधानमन्त्री बनाउन कांग्रेसलाई गठबन्धनका साझेदारको साथ चाहिन्छ।
२०७४ सालपछिको सरकारमा नेकपा एमालेका अध्यक्ष केपी शर्मा ओलीले ठगिएको दाबी गर्ने माओवादी अध्यक्ष दाहाल आफैंले अर्को सरकारको नेतृत्वको पर्खाइमा छन्। साथै, दाहाल र देउवाबीच पालैपालो सरकारको नेतृत्व गर्ने भद्र सहमति भएको बताइएको छ। माओवादी केन्द्रका आन्तरिक स्रोतले दाहाल पहिलो साढे दुई वर्ष प्रधानमन्त्री बन्न चाहेको बताएका छन्।
तर देउवा चुपचाप नयाँ सरकारको नेतृत्व गर्ने तयारीमा जुटेका छन् र लोकतान्त्रिक समाजवादी पार्टी बाहेक जनता पार्टी र नागरिक उन्मुक्ति पार्टीलाई बोर्डमा ल्याउने काम गरिरहेका छन्। बिहीबार देउवाले जनता पार्टीका अध्यक्ष सिके राउत र लोकतान्त्रिक समाजवादी पार्टीका अध्यक्ष महन्थ ठाकुरसँग छुट्टाछुट्टै भेट गरेका थिए। राउतले बिहीबार साँझ दाहाललाई भेटेर सरकारमा जाने सम्भावनाबारे पनि छलफल गरेका थिए।
यसैबीच, माओवादी केन्द्रका नेताहरूले गत वर्ष ओली नेतृत्वको सरकारलाई विघटन गर्न र देउवाको समर्थन जुटाउनमा उनले महत्वपूर्ण भूमिका निर्वाह गरेको तर्क गर्दै सत्तारुढ गठबन्धनले दाहाललाई आगामी प्रधानमन्त्रीका रूपमा सहजै स्वीकार गर्ने आशा गरेका छन्।
‘दाहाल पक्ष परिवर्तन गरेर एमालेको क्याम्पमा सामेल हुन सक्छन् कि भन्ने डर नेपाली कांग्रेसका नेताहरूको एक वर्गलाई पनि छ,’ नेपाली कांग्रेसका एक वरिष्ठ नेताले भने, ‘दाहालले यस्तो कठोर कदम चाल्नुअघि उहाँलाई अर्को प्रधानमन्त्रीका रूपमा स्वीकार गरेर गठबन्धन बचाउनुपर्छ।
यसैबीच, एमाले अध्यक्ष ओलीले दाहाललाई दाहालको नेतृत्वमा नयाँ वामपन्थी सरकारका लागि छलफल गर्न वार्तामा बस्न निम्तो दिएका छन्। ओलीले साढे दुई वर्षका लागि वैकल्पिक सरकारको नेतृत्व गर्ने प्रस्ताव राखेको बताइएको छ।
तर माओवादी नेताहरूले उक्त प्रस्तावमा शंका गरेका छन्। माओवादीका एक वरिष्ठ नेताका अनुसार एमाले प्रतिष्पर्धा स्वार्थ समूहको विभाजित घर हो र ओलीको प्रस्ताव साँचो नहुन सक्छ। “हामीलाई एमालेबाट मिल्दोजुल्दो र मिश्रित सङ्केतहरू आइरहेका छन्, त्यसैले अहिले हाम्रो पार्टी एमालेसँग सहकार्य गर्ने सम्भावना न्यून छ।”
दाहालले माओवादीका केही नेताहरुलाई आफुले अर्को सरकारको नेतृत्व गर्ने अवसर खोज्ने कुरा एकान्तमा बताइसकेको नेताले बताए।
तर दाहालका लागि प्रधानमन्त्रीको बाटो अप्ठेरो हुनेछ। नेकपा (एकीकृत समाजवादी)का सहरी विकासमन्त्री मेटमणि चौधरीलगायत सत्तारुढ गठबन्धनका केही नेताले देउवा नै प्रधानमन्त्री हुने घोषणा गरिसकेका छन्। बिहीबार काठमाडौंमा बोल्दै चौधरीले नयाँ शक्ति बाँडफाँट अन्तर्गत आफ्नो पार्टीले प्रतिनिधिसभाको नयाँ सभामुख र माओवादी केन्द्रका उम्मेदवार राष्ट्रपति बन्ने सम्भावना रहेको दाबी समेत गरे।
उनले एमालेले वाम गठबन्धन सरकार बन्ने सम्भावनालाई अस्वीकार गर्दै वर्तमान सत्तारुढ गठबन्धनले दलहरूसँग शक्ति बाँडफाँड गर्दै राष्ट्रपति, उपराष्ट्रपति, प्रधानमन्त्री, सभामुख, उपसभामुख, प्रदेशका मुख्यमन्त्रीहरु लगायतका शीर्ष पदमा बाँडफाँड गर्ने सहमति हुने बताए।
‘एमाले नेतृत्वको गठबन्धन अहिले सम्भव छैन। विद्यमान गठबन्धनले नै नयाँ सरकार बनाउने हो। र, गठबन्धनमा सबैभन्दा ठूलो दल भएकाले कांग्रेसलाई सरकारको नेतृत्व गर्ने अधिकार छ । माओवादी केन्द्र गठबन्धनमा दोस्रो ठूलो भएकोले राष्ट्रपतिका लागि टुंगो लाग्छ,’ चौधरीले भने। “हामीले सभामुख पद पनि दाबी गर्न सक्छौं। मलाई लाग्छ वार्ता त्यही अनुसार अघि बढ्छ।”
बाँकी तीन निर्वाचन क्षेत्र बाजुरा, स्याङ्जा र दोलखामा मतगणना जारी रहे पनि समानुपातिकतर्फ सबै मतगणना सम्पन्न भई दलको शक्तिको चित्र स्पष्ट हुनेछ।
नेपाली कांग्रेस झण्डै ९० सिटसहित सबैभन्दा ठूलो दल बन्ने छ भने एमाले ८० सिटसहित दोश्रो र माओवादी केन्द्र ३१ सिटसहित तेस्रो स्थानमा छ। करिब २१ सिटसहित पत्रकार रवि लामिछाने नेतृत्वको नयाँ पार्टी राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टी चौथो ठूलो संसदीय दल बन्नेछ।
चुनावमा पार्टीको ‘अप्रत्याशित रुपमा कमजोर प्रदर्शन’ भएपछि माओवादी केन्द्रका अध्यक्ष दाहालले नयाँ सरकारको नेतृत्व गर्ने सम्भावना कम भएको विश्वास गर्छन् भने कतिपयले दाहाल अझै किङ्मेकर रहेको र सत्तामा पुग्नका लागि विकल्पको राम्रो सदुपयोग गर्ने विश्वास गर्छन्।
तर, महासचिव विश्वप्रकाश शर्माले अर्का महासचिव गगन थापालाई प्रधानमन्त्रीमा उम्मेदवार बनाउने तयारी गरेकाले कांग्रेसभित्र बढ्दो आन्तरिक द्वन्द्वलाई ध्यानमा राख्दै केही पर्यवेक्षकले दाहाल आन्तरिक कलहको फाइदा उठाएर पहिलो दुई वर्ष कार्यकालको लागि प्रधानमन्त्री बन्न सक्ने बताएका छन्।
महासचिव थापा मात्रै होइन, वरिष्ठ नेता रामचन्द्र पौडेल र नेता शेखर कोइराला पनि प्रतिष्ठित पदमा छन्। पौडेलले पनि आफ्नो उम्मेदवारलाई समर्थन गर्न दलहरूका प्रभावशाली नेताहरूसँग लबिङ गर्न थालिसकेका छन्।
‘देउवालाई नेतृत्वबाट हटाउन कांग्रेसभित्र चर्को द्वन्द्व भइरहेको छ,’ माओवादी अध्यक्ष दाहालका मुख्य स्वकीय सचिव रमेश मल्लले भने। “सरकारको नेतृत्वमा गम्भीर छलफल सुरु हुन बाँकी रहे पनि हाम्रा अध्यक्षले कांग्रेसको समर्थनमा नयाँ सरकारको नेतृत्व गर्ने सम्भावनालाई नकार्न सक्दैनौँ।”
यसैबीच, काठमाडौंको व्यस्त कार्यतालिकाबाट छुटकारा पाउन बुधबार दाहाल सिन्धुपाल्चोकको सुकुटे पुगेका थिए। त्यहाँ उनले पूर्वसभामुख अग्नि सापकोटालगायत आफ्ना विश्वासपात्रहरूसँग भेट गरे र गठबन्धनको समर्थनमा आगामी सरकारको नेतृत्व गर्न तयार रहेको बताए।
‘हाम्रो पार्टीको पहिलो प्राथमिकता विद्यमान गठबन्धनभित्रैबाट सरकार बनाउने हो र पहिलो पटक सरकारको नेतृत्व पार्टीको अध्यक्षले गर्नुपर्छ भन्ने हाम्रो विश्वास छ,’ सिन्धुपाल्चोक -१ बाट प्रतिनिधिसभा सदस्यमा विजयी भएका माओवादी केन्द्रका सिन्धुपाल्चोक जिल्ला इन्चार्ज माधव सापकोटाले भने। दाहालको भ्रमण सापकोटाले नै तय गरेका थिए।
नयाँ सरकार गठनका लागि गठबन्धनको तयारीका क्रममा दाहालसहित नेकपा (एकीकृत समाजवादी)का अध्यक्ष माधव नेपाल र नेपाल समाजवादी पार्टीका अध्यक्ष बाबुराम भट्टराईले हालै तीन सिट जितेको नागरिक उन्मुक्ति पार्टीका जेलमा रहेका नेता रेशम चौधरीसँग डिल्लीबजार सदरखोर कारागारमा भेट गरेका थिए।
यसैबीच एकीकृत समाजवादीका दुई नेताले दाहालको प्रधानमन्त्रीको उम्मेदवारीलाई कांग्रेसले समर्थन गर्ने सम्भावनालाई खारेज गरेका छन्। ‘कांग्रेस स्थापना गुटको पहिलो प्राथमिकता देउवाका लागि प्रधानमन्त्री हो, नभए रामचन्द्र पौडेललाई पदका लागि प्रस्ताव गर्न सक्छ। मलाई लाग्दैन कि उनीहरूले सरकारको नेतृत्व गर्न कम्युनिष्टलाई समर्थन गर्नेछन्,” एक एकीकृत समाजवादीका वरिष्ठ नेताले नाम नखुलाउन आग्रह गर्दै भने।
दाहालले एमालेसँग मिलेर प्रधानमन्त्री बन्ने सम्भावनालाई पनि नेताले अस्वीकार गरे। ओली र दाहाल बीचको ‘प्रधानमन्त्री’ प्रस्ताव मैले पनि सुनेको छु। तर मलाई लाग्दैन कि उनीहरूले बहुमत ल्याउन सक्छन्।
The Kathmandu Post बाट अनुवादित।
