काठमाडौं, ३० असोज। प्रख्यात साहित्यकार तथा संस्कृतिविद् सत्यमोहन जोशीको १०३ बर्षको उमेरमा ललितपुरको ग्वार्कोस्थित किष्ट मेडिकल कलेज अस्पतालमा आज बिहान निधन भएको छ।
‘बांगमाया शताब्दी पुरुष’ जोशी युरिन इन्फेक्सन, छाती र मुटुको समस्याबाट पीडित हुनुहुन्थ्यो। उहाँलाई पछिल्लो समय डेंगुको संक्रमण पनि देखिएको थियो। असोज ७ गते उहाँलाई अस्पताल भर्ना गरिएको थियो।
जोशीको उपचारमा संलग्न डा सुरज बज्राचार्यका अनुसार उहाँको निधन आज बिहान ७ बजेर ९ मिनेटमा भएको थियो।
अस्पताल भर्ना भएका जोशीको स्वास्थ्य अवस्था सुरुका केही दिनमा सुधारोन्मुख देखिए पनि पछि झन् बिग्रियो। किष्ट मेडिकल कलेजले जोशी र उनकी श्रीमतीको निशुल्क उपचार गर्दै आएको थियो।
सन् १९१९ मा पाटनमा जन्मिएका जोशीले साहित्य, इतिहास र संस्कृतिको क्षेत्रमा संगीत, नाटक, संस्कृति र इतिहासका ६० भन्दा बढी पुस्तक लेखेर आफ्नो श्रेय दिएका छन्। उनका केही प्रमुख प्रकाशनहरूमा हाम्रो लोक संस्कृति (१९५६ मा मदन पुरस्कार); नेपाली राष्ट्रिय मुद्रा (१९६० को मदन पुरस्कार); कर्णाली लोकसंस्कृति (अनुसन्धान संग्रह); चारुमती, सुनकेसरी, मजिफा लाखे, बाग भैरव (नाटक) हरु थिए।
लोकअध्ययन, नेपाली मुद्राशास्त्र र कर्णाली क्षेत्रको परम्परामा गरेको कामका लागि तीन पटक मदन पुरस्कार प्राप्त गरेका जोशी नेपालीहरूमा आदर र सम्मान गर्ने नाम हुन्। उनी आफैंमा एउटा संस्था हुन्।
नेपाली संस्कृति, कला र इतिहासमा जोशीको योगदान ठूलो छ। नेपाली संस्कृति र कलालाई जीवित राख्ने प्रयासस्वरुप उनले राष्ट्रिय नाच घरको स्थापना गरेका हुन्। उनलाई काठमाडौं विश्वविद्यालयले मानार्थ चिकित्सकको उपाधिबाट सम्मानित गरेको थियो।
उनले चीनमा सेतो प्यागोडा निर्माण गर्ने नेपाली मूर्तिकार र पुरातन नेपालको वास्तुकार अरनिकोसँग सम्बन्धित ऐतिहासिक कलाकृतिहरू प्रयोग गरी कीर्तिपुर, काठमाडौंमा अरनिको सेतो डगोबा ग्यालेरी स्थापना गरेका थिए।
नेपाल राष्ट्र बैंकले सेप्टेम्बर २०१९ मा जोशीको १०० औं जन्मदिनको उपलक्ष्यमा उहाँको तस्बिर सहितको रु १००, रु १,००० र रु २५०० का तीनवटा नयाँ सिक्का जारी गरेको थियो। १७ नोभेम्बर २०२१ मा, जोशी नेपालको इलेक्ट्रोनिक राहदानी प्राप्त गर्ने पहिलो व्यक्ति बने। जोशी नेपाल भाषा प्रज्ञा प्रतिष्ठानको कुलपतिका रुपमा कार्यरत थिए।
