काठमाडौं, १४ मंसिर। चार महिनाअघि सञ्चारकर्मी रवि लामिछाने नेतृत्वको राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टीले नेपाली राजनीतिमा प्रवेश गरेको थियो। असार १७ गते दर्ता भएको यो पार्टीले प्रतिनिधिसभाको पहिलो चरणको निर्वाचनमा सात सिट मात्र जितेको छैन, राष्ट्रिय पार्टीको रूपमा योग्यता प्राप्त गर्नको लागि पनि उकालो सकुशल पार गरेको छ।
राष्ट्रिय पार्टीले समानुपातिक प्रतिनिधित्व अन्तर्गत १० लाख ९८ हजार ६ सय ४७ मत ल्याएर चौथो ठूलो दल बनेको छ भने ११ लाख ४५ हजार ३ सय ४५ मत मत ल्याएको नेकपा (माओवादी केन्द्र)भन्दा अलि पछाडी परेको छ। राष्ट्रिय दल बन्न योग्य सात दलमध्ये राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टी पनि एक हो। यसले समानुपातिक श्रेणी अन्तर्गत लगभग १२ वा १३ संसद सीटहरू प्राप्त गर्ने सम्भावना छ, जसले सदनमा यसको कुल संख्या २० सम्म पुग्ने छ।
एकीकृत समाजवादीले प्रतिनिधि सभा वर्गमा १० सिट जितेको भए पनि पार्टीले हाल सम्म २ लाख ८२ हजार ६ सय ६ मात्रै समानुपातिक भोट ल्याएको छ। अहिलेको प्रवृत्ति कायम रहेमा पार्टीले तीन प्रतिशत अङ्क पुर्याउने सम्भावना छैन ।
राष्ट्रिय पार्टीको रुपमा प्रवेश गरेको अर्को पार्टी भनेको जनमत पार्टी हो। सीके राउतको नेतृत्वमा रहेको यो पार्टी सन् २०१९ को मार्चमा पृथकतावादी एजेन्डा त्यागेर मूलधारको राजनीतिमा प्रवेश गरेको थियो। जनमत पार्टी त्यही वर्षको मे महिनामा निर्वाचन आयोगमा दर्ता भएको थियो।
नेपालमा १ करोड ७९ लाख ८० हजार दर्ता भएका मतदाताहरूमध्ये ६१ प्रतिशतले मंगसिर ४ मा आफ्नो मताधिकार प्रयोग गरेका थिए। एउटा पार्टीले संसदको कम्तीमा एउटा सिट जित्नुपर्छ र यस पटकको मतको आधारमा, एक राष्ट्रिय पार्टीको लागि योग्य हुनको लागि ३ लाख २० हजार समानुपातिक भोट जित्नुपर्छ। अहिलेसम्म जनता पार्टीसहित सात दल राष्ट्रिय पार्टी बन्न योग्य भएका छन्।
राजनीतिक दल ऐनअनुसार राष्ट्रिय दलको हैसियत पाउन पार्टीले कम्तीमा एक प्रतिनिधिसभा सिट र राष्ट्रव्यापी रूपमा खसेको कुल समानुपातिक भोटको तीन प्रतिशत जित्नुपर्छ। त्यसैगरी, कुनै पनि दलले समानुपातिक सिटका लागि योग्य हुन समानुपातिक वर्ग अन्तर्गत कम्तिमा तीन प्रतिशत मत ल्याउनुपर्छ।
२७५ सदस्यीय प्रतिनिधिसभामा १ सय १० सदस्य समानुपातिक विधामा निर्वाचित हुन्छन्। २०७४ मा ११० सीटहरू पाँच दलहरू बीच मात्र बाँडिएको थियो। यसपटक सात दलको मत प्रतिशतका आधारमा सिट बाँडफाँड हुनेछ। समानुपातिक निर्वाचनमा भाग लिन निर्वाचन आयोगमा ६८ दल दर्ता भएका छन्।
प्रचलित कानुनी व्यवस्थाअनुसार राष्ट्रिय दलका रूपमा योग्य हुने दलले छुट्टै कार्यालय पाउँछ र त्यसमा पार्टीको संसदीय दलको नेता र प्रमुख सचेतकको सुविधा हुन्छ। दलमा १० भन्दा बढी सदस्य भएमा प्रमुख सचेतकका अतिरिक्त सचेतक पनि नियुक्त गर्न सक्नेछ। त्यसैगरी कुनै दलले राष्ट्रिय दलको हैसियतमा पुगेपछि अन्य सबै निर्वाचनका लागि आफ्नो निर्वाचन चिन्ह कायम राख्न सक्छ, जुन राष्ट्रिय दल बन्न योग्य नभएका दलहरूको हकमा हुँदैन।
यसका साथै राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टी र जनता पार्टीको राष्ट्रिय दलका रूपमा योग्यताले पनि राष्ट्रिय राजनीतिमा प्रभाव पार्ने राजनीतिक विज्ञहरू बताउँछन्।
राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टीले निर्णायक राष्ट्रिय राजनीतिक दलको रुपमा स्थापित भइसकेको र मधेसमा जनता पार्टी पनि रहेको उनीहरुको भनाइ छ।
राजनीतिक विश्लेषक तुलानारायण शाहले जनता पार्टीले रोजगारी र साक्षरता दर बढाउने जस्ता सामाजिक रुपान्तरणका एजेण्डालाई प्राथमिकतामा राखेको र सरकारमा जाने सम्भावना रहेको बताए।
सत्तारुढ गठबन्धनलाई पूर्ण बहुमतका लागि केही सिट नपुगेकाले जनमतको प्रवेशले त्यो खाडल भर्न सक्छ।